Na czym polega tymczasowa ochrona konserwatorska?
art. 10 a. [Tymczasowa ochrona przed wpisem do rejestru zabytków]
1. Od dnia wszczęcia postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku.
2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, dotyczy także robót budowlanych, objętych pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, a także działań określonych w innej decyzji, pozwalającej na ich prowadzenie.
3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do zabytku, służącego obronności i bezpieczeństwu państwa.
Przed wprowadzeniem przepisu organy ochrony zabytków nie miały do dyspozycji skutecznego instrumentu, którym mogłyby zapobiegać niszczeniu zabytków, w stosunku do których zostało wszczęte postępowanie o wpis do rejestru zabytków. Brak ochrony tymczasowej i ryzyko utraty zabytku skutkowało „wyścigiem z czasem” i presją organów do jak najszybszego wydania decyzji i opatrzenia jej częstokroć rygorem natychmiastowej wykonalności. W świetle powyższego, instytucja tymczasowej ochrony jest jednocześnie swego rodzaju gwarancją prawidłowego przeprowadzenia postępowania.
Tymczasowa ochrona zaczyna obowiązywać od wszczęcia postępowania wpisowego do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna. Inwestor nie może prowadzić przy zabytku faktycznych/ fizycznych prac/robót budowlanych, natomiast zgodnie z orzecznictwem sądowo-administracyjnym ograniczenia wynikające z art. 10 a nie mają wpływu na przebieg postępowań administracyjnych np. w sprawie pozwolenia na budowę/rozbiórkę, bowiem ich uzyskanie nie będzie uprawniało do skonsumowania ich w praktyce do czasu zakończenia postępowania o wpis.
Zgodnie z uzasadnieniem do zmiany ustawy, wyższość proponowanego rozwiązania od decyzji o wstrzymaniu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku niewpisanym do rejestru zabytków, polega na jego automatyzmie i bezwarunkowości oraz braku konieczności podejmowania przez wojewódzkiego konserwatora zabytków czasochłonnych czynności postępowania administracyjnego.
Zgodnie z orzecznictwem sądowo-administracyjnym art. 10 a nie jest ujemną przesłanką do nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzjom o wpisie, tj. wprowadzenia „normalnej” nie tymczasowej ochrony, w sytuacjach zaistnienia potrzeby natychmiastowego podjęcia aktywnych działań w celu ratowania zabytku przed zniszczeniem.
Tekst: Małgorzata Staszel – Inspektor BMKZ w Zakopanem
(APM)