Rocznica śmierci Stanisława Kopkowicza
21 marca minęło 81 lat od tragicznej śmierci Stanisława Kopkowicza - harcerza, więźnia Palace, który zginął w KL Auschwitz w wieku zaledwie 19 lat. Jego postać przybliżył Lesław Dall, a kwiaty i znicze na grobie złożyli przedstawiciele Miasta Zakopane, Muzeum Tatrzańskiego i ZHR.
Stanisław Kopkowicz urodził się 7 grudnia 1922 roku w Stanisławowie. Był synem Franciszka (1894-1965) i Marii. Miał siostrę Halinę i brata Jerzego. Mieszkali w willi „Boryna” przy ul. Grunwaldzkiej. Wychowany był w rodzinie o dużych tradycjach niepodległościowych. Jego ojciec, działacz organizacji niepodległościowych „Zarzewie” i Polskich Drużyn Strzeleckich, w czasie I wojny światowej walczył w szeregach I Brygady Legionów Polskich.Po odzyskaniuniepodległości osiedlił się wraz z rodziną w Zakopanem, gdzie w latach 1924-1939 prowadził z bratem Leonem Kopkowiczem „Biuro Projektowo Budowlane”.
W latach 1934-1939 uczył się Państwowym Gimnazjum i Liceum w Zakopanem (kl. I-IV gimn. i kl. I lic.). Uprawiał narciarstwo, taternictwo i speleologię. Był jednym z odkrywców „Szczeliny Chochołowskiej” w Tatrach, informację o odkryciu zamieścił w roczniku „Wierchy”. Interesował się historią i geologią.
Od najmłodszych lat działał w harcerstwie. W kresie nauki w gimnazjum należał do I Drużyny Harcerskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego. W r. szk. 1937/38 był drużynowym III Drużyny Harcerskiej im. ks. Skorupki, a w r. szk. 1938/39 założył i prowadził V Kolejową Drużynę Harcerską działającą przy Rodzinie Kolejowej w Zakopanem. Był na obozie harcerskim hufca w 1939 roku w Żakli.
W chwili wybuchu II wojny światowej i okupacji Zakopanego drużyna pod jego komendą przechodzi do konspiracji. Jej głównym zadaniem była pomocnicza służba kurierska. Na początku grudnia 1939 roku wszyscy zostają zaprzysiężeni w Organizacji Orła Białego, a następnie w lutym 1940 roku w Związku Walki Zbrojnej. Na początku lutego 1940 roku dowodził akcją przeprowadzenia przez granicę w Tatrach 9-cio osobowej grupy uciekinierów na Słowację. W związku z licznymi aresztowaniami członków zakopiańskiej konspiracji, zagrożony aresztowaniem, musiał uciekać na Węgry, a następnie chciał przedostać się do Wojska Polskiego na Zachodzie.
Z końcem kwietnia 1940 roku, wraz z Franciszkiem Śnieżkiem i Jerzy Firsoffem, przeszedł granicę w Tatrach. Wszyscy zostali jednak złapani tuż przed granicą węgierską, przez słowacką straż graniczną i przekazani Niemcom. Krótko przebywał w więzieniu w Czarnym Dunajcu, a następnie w więzieniu gestapo w willi „Palace” w Zakopanem. Stąd przez więzienie Montelupich w Krakowie został wywieziony 20 VI 1940 roku wraz z Franciszkiem Śnieżkiem do KL Auschwitz w Oświęcimiu. Otrzymał numer obozowy 804, a Franciszek Śnieżek 841. Zginął zamordowany 21 marca 1941 roku. Tuż po śmierci ojciec sprowadził jego prochy w metalowej urnie oznaczonej numerem 2811 i pochował na Nowym Cmentarzu w Zakopanem w grobowcu burmistrza Leopolda Winnickiego.
W 2003 roku urna z jego prochami została ekshumowanai przeniesiona do grobu-kapliczki ufundowanej przez Danutę Kopkowicz, siostrę stryjeczną Stanisława. Uroczystości pogrzebowe, które odbyły się 26 IX 2003 roku zostały zorganizowane przez Stowarzyszenie – Muzeum Harcerskie im. Olgi i Andrzeja Małkowskich w Zakopanem, Liceum Ogólnokształcące im. Oswalda Balzera w Zakopanem, Gimnazjum Nr 1 w Zakopanem i Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej Obwód Zakopane.
Źródła: Archiwum Państwowe w Krakowie – Ekspozytura w Spytkowicach: Państwowe Gimnazjum i Liceum w Zakopanem – Katalogi główne [uczniów] r. szk. 1934/35-1938/39; Księga Pamięci . Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski Południowej 1940-1944, Tom I, Warszawa Oświęcim 2002, s. 200, 231; Archiwum Muzeum Harcerskiego im. Olgi i Andrzeja Małkowskich w Zakopanem: Bronisław Kłosowski „Radosławski”, Spadkobiercy Druha Kopkowicza, Część I, [Zakopane] 1992, pow. mszn.; Bronisław Kłosowski, Przez granicę [w:] 44 opowiadania prawdziwe, Warszawa 1967; [Kopkowicz Stanisław] k. Grota „Szczelina” w Dolinie Chochołowskiej, „Wierchy” R.16: 1938, Kraków 1938, s. 216; Alfons Filar, „Palace” Katownia Podhala, Warszawa 1970, s. 288, 403; Kulisy tatrzańskiej akcji przerzutowej w latach 1939-1940 – Ze wspomnień Jana Cetnarskiego, „Podtatrze” kwartalnik, Jesień-Zima 1983 Wiosna-Lato 1984, s. 77-82; Henryk Jost, Zakopane czasu okupacji (Wspomnienia), Zakopane 2001, s. 222, 223, 285.
(APM)
