Gen. Mariusz Zaruski – taternik z Podola
„Prowadziłem Polaków w góry i na morze, ażeby stali się twardzi jak granit, a dusze mieli czyste i głębokie jak morze” – tak pisał o naszych rodakach Mariusz Zaruski, którego 80. rocznicę śmierci obchodzimy 8 kwietnia 2021.
Mariusz Zaruski urodził się 31 stycznia 1867 r. w Dumanowie na Podolu, zmarł 8 kwietnia 1941 r. w Chersoniu na Ukrainie. Ma symboliczną mogiłę na zakopiańskim Pęksowym Brzyzku, a także w wodach Zatoki Gdańskiej, gdzie rozsypano ziemię z cmentarza w Chersoniu, bowiem to właśnie góry i morze ukochał najbardziej.
Był taternikiem, narciarzem, legionistą, założycielem i pierwszym naczelnikiem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, żeglarzem, twórcą polskiego jachtingu morskiego, działaczem społecznym i wychowawcą harcerzy, malarzem, pisarzem, poetą.
Jest postacią niezwykle zasłużoną dla Zakopanego i Tatr. Osiadł w Zakopanem w 1904 roku w willi „Krywań”, w której żona wraz z matką otworzyły pensjonat. Położony nieopodal Krupówek „Krywań” stał się jednym z ośrodków kulturalnych, w którym spotykali się m.in. Ignacy Daszyński, Władysław Reymont, Bronisław i Józef Piłsudscy czy Stanisław Witkiewicz. Z pasją eksplorował Tatry zimą, wszedł jako pierwszy na ponad dwadzieścia szczytów tatrzańskich, zjechał na nartach z Rysów, Kościelca, Zawratu i Koziego Wierchu. Dużo publikował, a w swoje teksty wplatał założenia „górskiej” filozofii.
„W góry – najlepsze to gimnastyczne boisko. Jest tam walka, trudy, niebezpieczeństwa, jest czyste powietrze i słońce, są widoki dantejskie i różowe uśmiechy przyrody, westchnienia prabytu i echa z pomroku dziejów (…)” pisał w „Zakopanem” nr 27 z 1908 r.
W 1933 r. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie mianowało Mariusza Zaruskiego swym członkiem honorowym. Po II wojnie światowej Zakopane uczciło jego zasługi przez nadanie jego nazwiska ulicy, przy której mieszkał (stoi przy niej do dziś willa „Krywań”). Imię generała nosi Szkoła Podstawowa nr 3 w Zakopanem, został także uwieczniony na muralu w zakopiańskim parku miejskim.
Źródła: B. Januszewski „Mariusz Zaruski”, wyd. IPN w ramach serii „Bohaterowie Niepodległej”
https://www.zakopane.pl/zawartosc/artykuly/kultura/mural-w-parku-miejskim/mariusz-zaruski
Fot. NAC
(APM)