Południk Kopernika w sercu Zakopanego
Z pewnością mało osób wie, że przez centrum Zakopanego, tuż obok Urzędu Miasta przy ul. Kościuszki, biegnie linia krakowskiego południka zerowego - polskiego Greenwich - czyli południka Kopernika. Dziś został on uroczyście odsłonięty przez burmistrza Leszka Dorulę, starostę tatrzańskiego Piotra Bąka, Mariusza Meus „Pana Południka”.
Odsłonięciu południka towarzyszyły wykłady „Krakowski Południk Zerowy czyli Południk Kopernika” i „Polskie Greenwich u stóp Giewontu” wygłoszone przez Mariusza Meus „Pana Południka”oraz Janusza Nicewicza. Uczestnicy wydarzenia mogli także zobaczyć wystawę sprzętu geodezyjnego z XX-XXI wieku. Podhalańscy geodeci symbolicznie wytyczyli kontynuację linii krakowskiego południka zerowego na Górnej Równi Krupowej (przy napisie ZAKOPANE).
Jest to jeden z najstarszych na świecie południków zerowych i fundamentalnych: o 500 lat starszy od słynnego południka zerowego w Londynie. Z tego południka korzystał - jako podstawy do obliczeń astronomicznych - sam Mikołaj Kopernik, pisząc swoje słynne dzieło "De revolutionibus orbium coelestium". Tym samym rewolucja heliocentryczna dokonała się właśnie na tym południku! Przez stulecia wielu uczonych korzystało z południka krakowskiego, jak choćby fizyk Stanisław Pudłowskim (twórca pierwowzoru metra, naturalnej jednostki długości), czy astronom i matematyk Jan Śniadecki (założyciel krakowskiego obserwatorium). Z południka krakowskiego nadawano też słynny sygnał południa, emitowany w Polskim Radiu do 1984 roku. Jest to więc zasłużony dla polskiej nauki południk!
A czym właściwie jest południk? Południki to geodezyjne linie, poprowadzone po powierzchni elipsoidy Ziemi, tworzące łuki o długości 20003931,458 metrów każdy, łączące oba bieguny i wyznaczające kierunek północ–południe. Południki to obiekty geometryczne i jest ich nieskończenie wiele, ale niektóre, nieliczne, są wyjątkowe, bo pełniły ważne funkcje w badaniach astronomicznych i geodezyjnych. Takim południkiem jest np. południk zerowy (od którego liczy się długość geograficzną), dzielący kulę ziemską na dwie półkule – wschodnią
i zachodnią.
Południk krakowski ma współcześnie długość geodezyjną 19°57’21,2367″ E. Jego linia łączy miasta Kraków
i Zakopane - duchową stolicę Polski i stolicę polskich gór. Z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w Zakopanem powstał znak krakowskiego południka zerowego – ten symboliczny medalion i środek budynku obserwatorium astronomicznego w Krakowie dzieli dystans dokładnie 85 km 247,5 m i znajduje się on na wysokości 839 metrów nad poziomem morza.
Natomiast 50 lat temu– w 500. rocznicę urodzin – miasto Zakopane także uczciło pamięć o wybitnym astronomie odsłaniając rzeźbę „Orbity” autorstwa Henryka Burzca, która znajduje się w pobliżu wspomnianego medalionu i usytuowana jest niemal dokładnie na południku Kopernika. Nie wiadomo, czy umiejscowienie tej rzeźby pół wieku temu związane było z przebiegiem południka krakowskiego, a być może był to znak od samego Mistrza Mikołaja… Nawiązując do historii, tej dawnej i tej bardziej współczesnej, medalion znaczący krakowski południk zerowy w Zakopanem powstał w pobliżu odrestaurowanej niedawno charakterystycznej rzeźby, wpisanej już w krajobraz Dolnej Równi Krupowej. W ten sposób miejsce to upamiętniać będzie w sposób szczególny zapisaną na kartach historii nauki i historii Polski postać – tego, który wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię.
Zdjęcia: AM
(APM)
