Karol Szymanowski

Urodził się 3 października 1882 r. w Tymoszówce na Ukrainie, zmarł 29 marca 1937 r. w Lozannie, we Francji. Pochowano go w Krakowie na Skałce, w Krypcie Zasłużonych.

Szymanowski był jednym z największych polskich kompozytorów. Jest autorem m.in. opery Król Roger, Pieśni Kurpiowskich, utworu Veni Creator napisanego do słów Stanisława Wyspiańskiego. Był także pianistą, doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektorem Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, a także rektorem warszawskiej Wyższej Szkoły Muzycznej. Uważa się, że to właśnie pod jego wpływem w latach trzydziestych XX w. w muzyce polskiej ukształtował się nurt folklorystyczny. Za namową Jerzego Rytarda i Jarosława Iwaszkiewicza Szymanowski skomponował balet Harnasie oparty właśnie na motywach góralskich. Bogata i różnorodna twórczość muzyka obejmuje ponadto liczne pieśni do słów m.in. Kazimierza Tetmajera, Tadeusza Micińskiego, Jana Kasprowicza.

Karol Szymanowski bywał w Zakopanem już przed I wojną światową, ale zamieszkał tu dopiero w roku 1930, niedługo po tym, jak zdiagnozowano u niego zaawansowaną gruźlicę płuc. Jego domem stała się istniejąca do dziś willa Atma. To w Zakopanem zaznajomił się bliżej z muzyką podhalańską, wsłuchując się w góralskie nuty, które wygrywał mu m.in. słynny Bartuś Obrochta. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia Szymanowski wyjechał z Zakopanego jesienią 1935 r. Celem podróży była Francja, gdzie miał poddać się leczeniu klimatycznemu. Była to ostatnia podróż kompozytora. Szymanowski zmarł w Lozannie w marcu 1937 roku. Po śmierci jego ciało zostało zabalsamowane, zdjęto maskę pośmiertną i wykonano odcisk rąk. Jego serce miało spocząć obok serca Chopina w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Puszka z organem spłonęła jednak wraz z kaplicą sióstr Sacré Coeur podczas powstania warszawskiego.

W 1976 r. w zakopiańskiej willi Atma utworzono muzeum Karola Szymanowskiego, która jest również siedzibą Towarzystwa Muzycznego im. Karola Szymanowskiego. Imię kompozytora nosi filharmonia w Krakowie, a także Akademia Muzyczna w Katowicach. Rada Miasta Zakopane w celu upamiętnienia 80. rocznicy jego śmierci i 135. rocznicy jego urodzin ogłosiła rok 2017 Rokiem Karola Szymanowskiego w Zakopanem.

Opracowanie: Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:

T. Chylińska Szymanowski Karol Maciej [w:] Polski słownik biograficzny pod red. A. Romanowskiego, t. L, z. 204, Warszawa – Kraków 2014, s. 77–89.

Z. Radwańska-Paryska, W. H. Paryski Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 2004, s. 1199–1200.

Utwory, których fragmenty można wysłuchać w ławce:

1. Karol Szymanowski (arr. Agnieszka Kreiner) Mazurek op. 50 nr 1 Wykonanie: Tatrzańska Orkiestra Klimatyczna, dyr Agnieszka Kreiner

2. Karol Szymanowski (arr. Agnieszka Kreiner) Pieśń miłosna (Epilog) z baletu Harnasie .Jerzy Mieczysław Rytard Wykonanie: Jan Karpiel-Bułecka, Tatrzańska Orkiestra Klimatyczna, dyr Agnieszka Kreiner

Tekst czyta Andrzej Bienias – Aktor Teatru im. St. I. Witkiewicza

Projekt ławki: artysta rzeźbiarz Marek Szala

Projekt zrealizowany w ramach programu: „Popularyzacja zakopiańskiego dziedzictwa kulturowego” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego

Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Działanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego”.

Wykonano na zlecenie Burmistrza Miasta Zakopane.

English version

*Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Działanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego”.