Kornel Makuszyński

Urodził się 8 stycznia 1884 r. w Stryju, zmarł 31 lipca 1953 r. w Zakopanem. Pochowano go na zakopiańskim Pęksowym Brzyzku.

Był powieściopisarzem, felietonistą, krytykiem teatralnym, poetą, autorem licznych książek dla dzieci i młodzieży. Jest autorem takich utworów jak m.in.: O dwóch takich, co ukradli księżyc (1928), Przyjaciel wesołego diabła (1930), Panna z mokrą głową (1932), Złamany miecz (1936), Awantura o Basię (1937), Szatan z siódmej klasy (1937), Szaleństwa panny Ewy (1940). Stworzył literacką postać Koziołka Matołka i Małpki Fiki-Miki.

LWÓW – KIJÓW – WARSZAWA – ZAKOPANE
Przed I wojną światową mieszkał we Lwowie. Tam ukończył gimnazjum i w latach 1904–1908 studiował polonistykę oraz romanistykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego. W tamtym czasie (1902 r.) zadebiutował jako poeta i przy poparciu Jana Kasprowicza oraz Wincentego Lutosławskiego został sekretarzem redakcji „Słowa Polskiego” oraz stałym recenzentem teatralnym. W 1914 r. pełnił funkcję kierownika literackiego teatru lwowskiego. Czasy I wojny światowej spędził w Kijowie, gdzie był prezesem Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich. W 1918 r. osiadł w Warszawie (pracował tu jako recenzent literacki i teatralny, pisał felietony, tworzył). W Zakopanem bywał już od roku 1906, a w roku 1911 był członkiem komitetu Wystawy Podhalańskiej we Lwowie. Po roku 1918 dużo czasu spędzał w mieście pod Tatrami i stał się tam jedną z najpopularniejszych postaci. Swoimi felietonami przyczynił się do popularyzacji Zakopanego. Po Powstaniu Warszawskim, w 1944 r., osiadł tam na stałe, biorąc czynny udział w życiu kulturalnym miejscowości. Zmarł 31 lipca 1953 r. Trumnę z jego ciałem wynieśli z willi „Opolanka” odświętnie ubrani górale, a na cmentarz została przewieziona na wozie ustrojonym kosówką i jedliną. Konduktowi towarzyszyła góralska muzyka wygrywana przez rodzinną kapelę Obrochtów. Na pogrzebie honorowego obywatela Zakopanego nie były obecne ówczesne miejskie władze.

TWÓRCZOŚĆ ZAKOPIAŃSKA I TATRZAŃSKA
W początkach twórczości Makuszyńskiego powstał nastrojowy wiersz Na szczycie samotnym (1906), być może inspirowany Tatrami. Ponadto Makuszyński publikował liczne felietony i opowiadania o charakterze przeważnie humorystycznym i satyrycznym dotyczące różnych spraw Zakopanego i Tatr oraz ludzi związanych z tym regionem. Ukazywały się one w czasopismach, m.in. cykl Listy z Zakopanego (od 1921) czy Moje listy. 

Część tych felietonów i opowiadań wydano też w książkach, np. Straszliwe przygody (1922), Moje listy (1923), Orlice (1925), Listy zebrane (1929), Kartki z kalendarza (1939), Dziewięć kochanek kawalera Dorna i inne opowiadania (1983).

Tematyka zakopiańska i tatrzańska pojawia się też w niektórych utworach dla dzieci i młodzieży, np. wiersz Przyjaciele (1927), Druga księga przygód Koziołka Matołka (1933), powieść Panna z mokrą głową (1933), Chłopaki moje ukochane (1929, m.in. o Mieczysławie Świerzu), Bo poszedł w tę grozę gór na poszukiwanie piękna (1929), Tatry w pełnej chwale (1932).

ODZNACZENIA I PAMIĄTKI
Kornel Makuszyński został mianowany honorowym obywatelem Zakopanego 6 marca 1931 r., a w kilka miesięcy później także Związku Górali. Został również honorowym członkiem (1930) i honorowym prezesem (1933) zakopiańskiego Towarzystwa Sportowego "Wisła".

W latach międzywojennych zainicjował rozdawanie nart dla zakopiańskich dzieci i urządzanie dla nich zawodów narciarskich, które są nadal organizowane jako Memoriał im. Kornela Makuszyńskiego „Koziołek Matołek”.

W Zakopanem i w Warszawie istnieją ulice Kornela Makuszyńskiego. Wielu szkołom w Polsce nadano jego imię. W roku 1966 otwarto w zakopiańskiej willi „Opolanka”, domu, w którym mieszkał wraz drugą żoną – Janiną Gluzińską, Muzeum Kornela Makuszyńskiego (oddział Muzeum Tatrzańskiego).

Opracowanie: Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:
A. Hutnikiewicz Makuszyński Kornel [w:] Polski słownik biograficzny, pod red. E. Rostworowskiego, t. XIX, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, 1974, s. 262–264.
Z. Radwańska-Paryska, W. H. Paryski Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 2004, s. 707–708.
M. Urbanek Makuszyński. O jednym takim, któremu ukradziono słońce, Wołowiec 2017.

• Koziołek Matołek
• Do Ludwika Solskiego drugi list zamrożony
• „Czarnooki opryszek”
• Felietony zawarte w książce „Gniazdo słońca” i inne felietony. Wydawca Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem

Teksty czyta: Andrzej Bienias – Aktor Teatru im. St. I. Witkiewicza
Muzyka: Jerzy Chruściński – Teatr im. St. I. Witkiewicza
Nagranie: Natalia Sosna
Projekt ławki: artysta rzeźbiarz Marek Szala

Muzeum biograficzne Kornela Makuszyńskiego- Filia Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego- ul. Tetmajera 15
http://muzeumtatrzanskie.pl/?venue=muzeum-kornelm-akuszynskiego

Wykonano na zlecenie Burmistrza Miasta Zakopane
www.zakopane.pl
2019

English version

*Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Działanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego”.