Zakopane w historii polskiego
bibliotekarstwa i czytelnictwa odegrało poważną rolę. Bieg wypadków
politycznych sprawił, że gdy w innych rejonach podzielonego kraju
stosowano różne formy ucisku narodowościowego, Galicja korzystała z
autonomii politycznej.
Pierwsza biblioteka w Zakopanem
powstała w 1875 r. z inicjatywy Towarzystwa Tatrzańskiego. Biblioteka TT
licząca 2400 woluminów spłonęła w czasie pożaru drewnianego budynku
Dworca Tatrzańskiego 21 stycznia 1900 r.
Działacze Towarzystwa Oświaty Ludowej
zorganizowali w Zakopanem Czytelnie Ludową. Jej uroczyste otwarcie
nastąpiło 26 czerwca 1887 r. Opiekę nad Czytelnią sprawowali Maria i
Bronisław Dembowscy. Po śmierci Bronisława Dembowskiego w 1893 r.,
ówczesna Czytelnia zakończyła swoją działalność.
W latach 1887 - 1908 działała w
Zakopanem Czytelnia Stacji Klimatycznej. Pod koniec 1908 r. Czytelnia
Stacji połączyła się z Biblioteką Publiczną. Piękną kartę w rozwoju
czytelnictwa na Skalnym Podhalu ma Zakopiańskie Towarzystwo Szkoły
Ludowej, założone 16 sierpnia 1894 r. W 1899 r. zorganizowano z jego
inicjatywy Czytelnię im. Adama Mickiewicza w Zakopanem i wypożyczalnię w
Poroninie. Z początkiem XX w. TSL założyło szereg wypożyczalni w
okolicznych wioskach.
Istniejące wypożyczalnie były
niedostępne dla młodzieży akademickiej, która coraz liczniej
przyjeżdżała do Zakopanego dla wypoczynku lub leczenia gruźlicy. I z
inicjatywy studentów przystąpiono do organizowania stowarzyszenia pod
nazwą Czytelnia Zakopiańska. Głównym zadaniem stowarzyszenia miało być
zorganizowanie biblioteki, kompletowanie roczników czasopism, a także
organizowanie pogadanek naukowych i zebrań towarzyskich. Podanie do
władz o zatwierdzenie statutu podpisali dr Marian Hawranek i Wacław
Tokarz student UJ.
Dzień 11 stycznia 1900 r. był dniem formalnego
powstania Czytelni Zakopiańskiej. W dniu powstania Czytelnia liczyła 80
członków, posiadała ponad 200 woluminów książek i prenumerowała 40
czasopism. Początkowo mieściła się w domu Józefa Słowika przy ulicy
Zamoyskiego, a maju 1900 r. przeniosła się do wilii "Polanka".
Pracami stowarzyszenia kierował
Zarząd. Członkowie Zarządu pełnili swe obowiązki bezpłatnie. Pierwszym
prezesem został dr M. Hawranek (1866 - 1901). Po jego śmierci funkcje
prezesa powierzono prof. Piotrowi Chmielewskiemu (1848 - 1904).
Chmielowski dążył do rozwoju Czytelni jako pracowni literackiej dla
ludzi pióra. Czynnie uczestniczył w życiu kulturalnym Zakopanego
wygłaszając w salach Czytelni odczyty o współczesnej literaturze
polskiej. Z jego inicjatywy zorganizowano 1 stycznia 1902 r. pierwszą w
Zakopanem wystawę sztuk pięknych. Po śmierci Chmielowskiego zrodził się
pomysł przekształcenia Czytelni w Bibliotekę Publiczną. Z inicjatywą tą
wystąpił Dionizy Bek (1865 - 1907). Poparli go dr Marcin Woyczyński
(1870 - 1938) i przebywający w Zakopanem Stefan Żeromski (1864 - 1925).
Zawiązano Towarzystwo Biblioteki Publicznej i przystąpiono do
opracowania statutu. Został on zatwierdzony przez Namiestnictwo 15
sierpnia 1904 r. Po utworzeniu Biblioteki - Żeromski został jej prezesem
i pełnił bezinteresownie funkcję bibliotekarza. Ofiarował bibliotece
kilka skrzyń własnych książek. Dla uzyskania dodatkowych funduszów
organizował odczyty, wieczorki poetyckie i zabawy taneczne. Żeromski, po
wyjeździe z Zakopanego w kwietniu 1905 r., w dalszym ciągu interesował
się losami Biblioteki. Na prośbę dr Józefa Żychonia, napisał wstęp do
sprawozdania z działalności za 1912 r. W 1914 r. objął stanowisko po.
prezesa i funkcję tę pełnił do zakończenia wojny. Ale i Biblioteka
pamiętała o swoim prezesie. W 1914 r. Żeromski został mianowany jej
honorowym członkiem, a od 1965 r. Miejska Biblioteka Publiczna nosi Jego
imię.
W 1905 r. Biblioteka przejęła księgozbiór
społeczno-polityczny zakopiańskiej sekcji PPS. Powstanie tego
księgozbioru wiąże się z działalnością w Zakopanem Franciszka Ksawerego
Praussa (1874 - 1925).
Księgozbiór biblioteki powiększał się
systematycznie. Z około 3500 woluminów w 1904 r., w 1912 r. liczył 5666, a w
1918 r. - 9159 woluminów. Okres I wojny światowej nie zahamował działalności
Biblioteki. Liczba czytelników w 1917 r. wzrosła w porównaniu do 1913 r.
dwukrotnie i wynosiła 1827, a liczba wypożyczeń wzrosła o ponad 10 000
osiągając 34 823 wypożyczeń.
Biblioteka kilkakrotnie zmieniała
siedzibę. Do 1908 r. mieściła się w wilii " Polanka". 11 listopada 1908
r. przeniosła się do "Bazaru Polskiego". Z początkiem 1914 r. została
przeniesiona do Dworca Tatrzańskiego.
Pierwsze lata w niepodległej Polsce
były trudne i nie sprzyjały rozwojowi Biblioteki. Powojenny kryzys
spowodował zubożenie inteligencji, która zawsze stanowiła oparcie dla
zakopiańskiej książnicy. Cały okres międzywojenny działalności
Biblioteki związany jest z Jerzym Gawlińskim (1878 - 1951). Gawliński
ukończył w 1905 r. kurs bibliotekarstwa - administracyjny. Pracę jako
bibliotekarz rozpoczął w Bibliotece Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w
Krakowie. Od 1912 r. związał się z zakopiańską placówką i przez 27 lat
był członkiem jej Zarządu, początkowo jako sekretarz, a następnie jako
bibliotekarz.
W związku z reorganizacją Towarzystwa Tatrzańskiego,
Biblioteka musiała oddać większe pomieszczenie i cały księgozbiór został
umieszczony w mniejszym lokalu. Gdy to się stało, zniknęła ostatecznie
możność utrzymania czytelni, urządzania odczytów i zebrań. Księgozbiór
wzrastał systematycznie. W 1922 r. liczył 13 358 woluminów, w 1929 r. -
17 058, a w 1934 r. - 18 000. Zbiory tworzyły dzieła naukowe, a tylko 1/3
stanowiła beletrystyka. Biblioteka pozbawiona nowości literatury
pięknej traciła czytelników i sytuacja finansowa Towarzystwa była bardzo
trudna. W związku z tym wśród członków Zarządu powstał projekt
likwidacji książnicy. Tylko dzięki ofiarności i wytrwałości Gawlińskiego
Biblioteka mogła przetrwać. Rozwój ruchu turystycznego w latach 1934 -
1939 przyczynił się do wzrostu liczby czytelników, a to pozwoliło na
uzyskanie dodatkowych środków finansowych. Zarząd Miejski i Ministerstwo
WRiOP zwiększyły dotacje na potrzeby Biblioteki.
11 listopada 1939
r. zjawili się w Bibliotece przedstawiciele władz okupacyjnych. Wiosną
1940 r. księgozbiór przeniesiono do lokalu przy ulicy Krupówki 41 a.
Po zakończeniu wojny, już w połowie lutego 1945 r. przystąpiono do
organizowania BP. Pierwszym kierownikiem został Antoni Olcha (1914 -
1978), który z pomocą Gawlińskiego przystąpił do uporządkowania zbioru.
Pod koniec lutego 1945 r. Biblioteka rozpoczęła swoja działalność.
Na mocy " Dekretu o bibliotekach" z 17 kwietnia 1946 r. biblioteki
różnego typu połączono w jednolitą sieć bibliotek publicznych.
Zakopiańska Biblioteka przejęła zbiory TSL, Stowarzyszenia Polsko -
Francuskiego, prywatnej biblioteki "Nowości", TG " Sokół" oraz
mniejszych bibliotek sanatoryjnych. Ustawowe rozwiązanie problemu
bibliotek przyczyniło się do uporządkowania spraw finansowych,
lokalowych i kadrowych.
W okresie powojennym nastąpił
dynamiczny rozwój czytelnictwa. Pilną stała się sprawa organizacji filii
i punktów bibliotecznych. W 1953 r. działało na terenie miasta osiem
punktów bibliotecznych. Na początku lat 60 - tych część punktów
przekształcono w filie biblioteczne i zorganizowano oddział dla dzieci.
Sieć biblioteczna obejmuje: wypożyczalnie dla dorosłych, czytelnię,
oddział dla dzieci i filię - Olcza, Harenda, Skibówki. Duży wkład w
rozwój MBP wnieśli kierownicy placówki: Zygmunt Bielski (1949 - 1954),
Andrzej Janiszewski (1954 - 1955), Janina Nowakowi (1956 ), a
szczególnie Janina Mullerowi (1957 - 1972). Po wojnie czytelnia mieściła
się w budynku przy ul. Krupówki 41 a, za wypożyczalnia w kamiennicy
przy ul. Krupówki 36. W 1950 r. MRN przydzieliła na potrzeby Biblioteki
parter wili "Kresy", przy ul. A. Galicy 8. Po przeprowadzce MRN do
nowego budynku w 1971 r., Bibliotece przekazano także pomieszczenia na I
piętrze. W 1951 r. "Kresy" zwrócono właścicielom.
Po rozpadzie Gminy Tatrzańskiej w
kwietniu 1995 r. przekazano dla potrzeb Biblioteki lokal na Osiedlu
Łukaszówki 4 a. w 2001 r. oddział dla dzieci otrzymał pomieszczenie w
lokalu przy ul. Zborowskiego 1.
W okresie po II wojnie światowej
zmieniała się struktura administracji terenowej, zmieniała się funkcja
MBP. W 1951 r. Zakopane zostało powiatem miejskim. Biblioteka działała w
strukturach powiatowych ówczesnego województwa krakowskiego. 1 lipca
1977 r. utworzono jednostkę administracyjną pod nazwą Zakopane i Gmina
Tatrzańska. MBP podlegały filie: w Murzasichlu, Poroninie, Zębie, Nowym
Bystrem, Kościelisku, Witowie i Dzianiszu. Ten stan utrzymywał się do 31
grudnia 1994 r., tj. do podziału Gminy Tatrzańskiej.
W wyniku reformy administracyjnej
kraju utworzony został Powiat Tatrzański. Od 2000 r. na mocy
porozumienia zawartego pomiędzy Zarządem Powiatu Tatrzańskiego i
Zarządem Miasta Zakopane - MBP pełni funkcję Biblioteki Powiatowej. Tym
samym struktura organizacji sieci bibliotek publicznych powiązana
została ze strukturą administracji państwa. Miejska Biblioteka Publiczna
wraz z 14 bibliotekami wiejskimi tworzy powszechną sieć placówek w
powiecie. Rozpoczęta została komputeryzacja zbiorów bibliotecznych.
Obecnie gdy liczy się szybki dostęp do informacji, biblioteka musi być
zasobna i nowoczesna. Użytkownik może wyszukiwać interesujące książki w
katalogu on-line.
Kontakt
os. Łukaszówki 4 A
34-500 Zakopane
tel. +48 18 20 664 38 - wypożyczalnia i czytelnia
mbp@biblioteka.zakopane.eu
www.biblioteka.zakopane.eu
Dyrektor Bożena Gąsienica
Oddział dla dzieci i młodzieży przy Bibliotece Głównej
ul. Zborowskiego 1
34-500 Zakopane
tel. +48 18 20 140 06
Filia nr 1 Olcza kościół
Olcza - Piszczory 13
34-500 Zakopane
tel. +48 18 20 117 71
Filia nr 2 Skibówki
ul. Skibówki 15
34-500 Zakopane
tel. +48 18 20 661 34
Filia nr 3 Harenda
ul. Harenda 23
34-500 Zakopane
Dobra
Legenda
