Tysiąc czterysta eksponatów, w
tym między innymi haftowane gorsety góralskie i barwne spódnice, łyżniki
i formy na ser, dudy i gęśle podhalańskie, drewniany model willi pod
Jedlami, granity, wapienie i kwarce, świstak, niedźwiedź i kozica na
stałe wypełniają przeszklone gabloty na ekspozycji stałej w gmachu
głównym – głównej siedzibie Muzeum Tatrzańskiego.
Monumentalny budynek z jasnego kamienia i
tynku o smukłych oknach i zdobionych attykach od przeszło stu lat
króluje przy dolnych Krupówkach, głównej ulicy Zakopanego. Gmach główny
Muzeum Tatrzańskiego jest cennym zabytkiem architektury w stylu
zakopiańskim. Przełomowy dla powstania budynku był rok 1913, wtedy to
klarowały się szkice elewacji spod ołówka Stanisława Witkiewicza i plany
projektu technicznego Franciszka Mączyńskiego. W sierpniu tego samego
roku poświęcony został kamień węgielny i podjęto decyzję o budowie
budynku, która z przerwami trwała do 1922 roku. Gmach Muzeum
Tatrzańskiego przez lata służył kolejnym pokoleniom Zakopiańczyków,
naukowców i turystów będąc domem zbiorów, inspirującym miejscem spotkań i
wymiany myśli oraz centrum życia muzealnego i naukowego w Zakopanem.
Historie, które skrywa budynek przetrwały do dziś, a dzięki zakończonym w
2022 pracom remontowo-konserwatorskim znów jest otwarty dla
zwiedzających.
SPOTKANIE.
NOWA WYSTAWA STAŁA
ETNOGRAFICZNO-HISTORYCZNA I PRZYRODNICZA
W GMACHU GŁÓWNYM
Stała wystawa w gmachu głównym Muzeum
Tatrzańskiego opowiada o historii, kulturze i przyrodzie Zakopanego,
Tatr i Podhala. Jest to temat niezwykle ciekawy i bardzo szeroki, aby go
przybliżyć autorzy wystawy wybrali motyw SPOTKANIA – wydarzenia, które
dla tego regionu jest niezwykle istotne i którego efekty w dużej mierze
decydują o jego fenomenie.
Rozpoczęło się ono w przeszłości i trwa do dziś. Jego uczestnicy to
miejscowa ludność, gospodarująca tu od wieków i przyjezdni, którzy
począwszy od połowy XIX wieku odwiedzają to miejsce sezonowo, bądź
osiedlają się w nim na stałe by wspólnie z góralami, w wielu wymiarach,
wpływać na jego kształt i aurę.
Opowieść o SPOTKANIACH i ich niezwykłych
rezultatach rozpoczyna sekwencja historyczna przybliżająca dzieje
Zakopanego. Dowiadujemy się tu o początkach małej górskiej osady
lokowanej pod koniec XVI wieku i jej niezwykłym awansie na popularne
letnisko i uzdrowisko. Śledzimy jej rozwój i zmieniające się role,
począwszy od zastępczej, duchowej stolicy Polski w okresie Młodej Polski
(1890-1918), przez kurort elit w międzywojniu – miejsce zabawy,
rozrywki, kultury, wypoczynku i sportu, po współczesne Zakopane –
egalitarne, popularne miejsce letnich i zimowych destynacji większości
Polaków. Ciekawe eksponaty i fotografie przypominają kluczowe w dziejach
miejscowości postaci oraz wydarzenia i wskazują na rozwijające się
funkcje ulokowanej pod Giewontem miejscowości – letniskowe,
uzdrowiskowe, ośrodka kultury, turystyki, narciarstwa oraz taternictwa.
Ważną częścią wystawy jest prezentacja
wybranych wytworów miejscowej kultury ludowej pochodzących z II połowy
XIX wieku, a więc z okresu pierwszych spotkań górali z przyjezdnymi.
Poznajemy tu najważniejsze źródła utrzymania Podhalan, podziwiamy
kobiece i męskie ubiory oraz ciekawą galanterię służącą do ich ozdoby,
dowiadujemy się jak ulegały zmianom pod wpływem przyjeżdżających na
Podhale gości. Ekspozycja daje również możliwość zaznajomienia się z
okazami sztuki ludowej, miejscowymi instrumentami muzycznymi, ich
brzmieniem, a także dawnymi melodiami podhalańskimi. Model góralskiej
chaty w rzeczywistych wymiarach, z wyposażoną zabytkowymi sprzętami izbą
czarną i białą oraz udostępnione słuchowiska uzmysławiają jak wyglądało
życie góralskiej ludności na co dzień i od święta.
Podziwiając oryginalność elementów
miejscowej kultury uświadamiamy sobie, że obok piękna i majestatu Tatr,
to właśnie ona stanowiła siłę i energię SPOTKAŃ. Ich wybrane efekty
prezentujemy w kolejnej części wystawy. Rozpoczynamy od wskazania jak
ważną rolę odgrywały bezpośrednie kontakty górali i przyjezdnych,
wzajemne poznawanie się i fascynacja odrębną kulturą.
W sposób symboliczny opowiada o tym przywołane na wystawie wydarzenie z
1923 roku – ślub miejscowej góralki Heleny Gąsienicy Roj i warszawskiego
literata Mieczysława Kozłowskiego. Na ich weselu bawili się
przedstawiciele góralskich rodów i przedstawiciele zakopiańskiego świata
kultury i sztuki.
Z kolei prezentowany na wystawie model Domu pod Jedlami zaznajamia ze
stylem zakopiańskim – efektem fascynacji miejscowym budownictwem i
zdobnictwem. O inspiracjach podhalańskim folklorem w muzyce klasycznej
przypominają wybrane utwory kilku znanych polskich kompozytorów:
Ignacego Jana Paderewskiego, Karola Szymanowskiego, Wojciecha Kilara i
Henryka Mikołaja Góreckiego. Obrazy malowane na szkle przez miejscowych
artystów tłumaczą współczesny fenomen tej dziedziny podhalańskiej
plastyki. Nie zapomniano też o Muzeum Tatrzańskim założonym przez
przyjezdnych przed 135 laty z pasji dla poznania Tatr i kultury
zamieszkującego u ich stóp ludu. Zaprezentowano więc wizerunki jego
historycznych siedzib, dawnych wystaw, licznych filii, kolekcjonerskie
działy i metodykę ich pracy oraz wybrane intrygujące eksponaty. Krótki
film przedstawiony na wystawie uświadamia, że SPOTKANIE trwa i przynosi
nadal efekty, które często nas fascynują, ale niekiedy również
niepokoją.
Część przyrodnicza wystawy, dostępna na
pierwszym piętrze budynku, przenosi nas w góry, które najwcześniej stały
się miejscem spotkań człowieka z przyrodą.
Obszar Tatr, układ dolin, szczyty
górskie, sieć wodną obrazuje ciekawa mapa plastyczna zaprezentowana w
holu. Tu również zaznajamiamy się z pamiątkami ich najstarszej,
gospodarczej eksploracji. Przypominają o niej eksponaty z dziedziny
myślistwa, pasterstwa, górnictwa i hutnictwa, a także pamiątki po
pierwszych tatrzańskich przewodnikach.
Wizyta na ekspozycji przyrodniczej
gwarantuje doświadczenie bliskości gór poprzez spotkanie z fauną i florą
tatrzańską oraz największymi badaczami Tatr. Wyjątkowe miejsce na
wystawie poświęcone jest także patronowi Muzeum Tatrzańskiego: doktorowi
Tytusowi Chałubińskiemu, a na ekspozycji obejrzeć można fragmenty jego
zbiorów botanicznych i geologicznych.
Historia kształtowania się gór, budowa geologiczna i ukształtowanie
terenu Tatr, to z kolei wiedza, która jest zaklęta w obiektach
prezentowanych na wystawie geologicznej. Zwiedzający spacerując piętrami
roślinności tatrzańskiej może przyjrzeć się niezwykłym okazom roślin,
finezyjnym barwom motyli oraz rzadkim gatunkom zwierząt zamieszkujących
tereny górskie.
Muzealną opowieść uzupełniają
multimedia, które pozwalają głębiej poznać i lepiej zrozumieć niektóre
zjawiska z dziedziny kultury i przyrody, a interaktywne stanowiska,
dostarczają rozrywki i zabawy także najmłodszym przybliżając podstawową
wiedzę. Wizyta w gmachu głównym Muzeum Tatrzańskiego to niezapomniana
podróż w czasie do źródeł tradycji góralskiej, kultury podhalańskiej i
niezwykłej przyrody tatrzańskiej. Zapraszamy na spotkanie z historią
miejsca i z ludźmi, którzy ją tworzą.