Aktualności z Czerwonego Dworu

6 lutego 2023 r. odbył się Wieczór w Czerwonym Dworze "Stanisław Witkiewicz" na który zaprosili Burmistrz Miasta Zakopane Leszek Dorula, Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór Wieczory w Czerwonym Dworze przyciągają zawsze wielu słuchaczy. Wykład profesor dr hab. Anny Mlekodaj przedstawiający nieznane fakty z życia Stanisława Witkiewicza wzbudził nie tylko ogromne zainteresowanie, ale poruszył wszystkich zebranych. Stał się bowiem swoistym apelem adresowanym do zebranych w Czerwonym Dworze i za pośrednictwem mediów - do osób zgromadzonych przed monitorami komputerów. W epoce życia szybkiego, często bezrefleksyjnego, skierowanie uwagi słuchaczy na wątki patriotyczne, pobudzenie sumień i poruszenie dogłębne wartościami najważniejszymi w czasach, kiedy Polska nie istniała na mapie świata, jest wyjątkowo trudne. Profesor Annie Mlekodaj udało się to ze wszech miar. Nie tylko za sprawą przedstawianych faktów i cytatów zaczerpniętych z pism Stanisława Witkiewicza, ale przede wszystkim poprzez wyodrębnienie i przedstawienie jego działań na rzecz polskości. Przyjaciel A. Gierymskiego, J. Chełmońskiego, H. Siemiradzkiego czy A. Chmielowskiego znany jest przede wszystkim jako architekt, twórca stylu zakopiańskiego i malarz. Prof. Mlekodaj przypomniała, że jego rodzice brali udział w powstaniu styczniowym, a on sam mając zaledwie 12 lat był kurierem oddziałów powstańczych. Fragmenty tekstów dotyczące wychowania w duchu polskości zabrzmiały wyjątkowo aktualnie po ponad stu latach. Panią profesor Annę Mlekodaj nagrodzono długimi oklaskami, a większość za słuchaczy dziękowała osobiście za wygłoszony wykład. W Wieczorze w Czerwonym Dworze uczestniczyli m.in. starosta powiatu tatrzańskiego Piotr Bąk oraz dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury Beata Majcher. Zdj. P. Kyc (PP) 

26 stycznia w Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór miała miejsce zakopiańska promocja książki pod tytułem „Podhalanie. Wokół tożsamości". Jest to nowość wydawnicza Tatrzańskiego Parku Narodowego. Na spotkaniu byli obecni autorzy publikacji: Agnieszka Gąsienica-Giewont, Stanisława Trebunia-Staszel i Bartek Solik - autor fotoreportażu , oraz redaktor prowadząca: Paulina Kołodziejska. Spotkanie prowadziła Małgorzata Lizoń-Gąsienica. Gospodynią była dr Małgorzata Wnuczka -Wnuk. Materiał wydawcy TPN: „ Bohaterami najnowszej publikacji wydanej nakładem Tatrzańskiego Parku Narodowego są mieszkańcy szerokiego Podhala. To ich głos buduje opowieść o góralskim świecie. W trakcie pracy nad projektem autorki przeprowadziły kilkadziesiąt rozmów z przedstawicielami kilkunastu miejscowości szerokiego Podhala, od siedemnastolatków po dziewięćdziesięciolatków, ludźmi o różnych pasjach, temperamentach, zawodach, poglądach, wsłuchując się w powierzane im historie. W narracji o Podhalu starały się uwzględnić także spojrzenie osób z zewnątrz – „panów z dolin”, którzy począwszy od XIX w. odwiedzali region pod Tatrami, odkrywając go dla polskiej kultury i współkształtując z góralami to wszystko, co dziś nazywamy góralszczyzną. Oprócz kilkudziesięciu niepublikowanych wcześniej zdjęć, pochodzących z archiwów rodzinnych, Czytelnicy znajdą w książce piękne portrety współczesnych górali wykonane przez Jacka Porembę – fotografa, współpracującego z czołowymi tytułami prasowymi, specjalizującego się w portretach. Do książki dołączony jest także jako osobny zeszyt wyjątkowy fotoreportaż Bartka Solika – dziennikarza i fotoreportera. Chcieliśmy zatrzymać Podhale w momencie, w którym jesteśmy, lecz nie tylko paradne, w odświętnym stroju, pozowane. Zależało nam na utrwaleniu Podhala prawdziwego, codziennego, domowego, różnorodnego i pełnego sprzeczności. Publikacja warta polecenia wszystkim miłośnikom Podhala i jego kultury, lektura obowiązkowa dla badaczek i badaczy góralszczyzny jako interesujący narracyjny wielogłos, zbiór niezwykle ciekawych wypowiedzi i spostrzeżeń samych górali, jako cenny zbiór bibliograficzny, a także jako punkt odniesienia do dalszych badań dotyczących przemian góralskiej obyczajowości, relacji rodzinnych, religijności, a także stosunku do Tatr – pisze w swojej recenzji dr Maria Małanicz-Przybylska. O Autorkach:  Agnieszka Gąsienica-Giewont – pochodzi z Gronia, gdzie wychowała się w szacunku do rodzimej kultury i tradycji, obecnie mieszka w Witowie-Roztokach. Etnolog, muzealnik. Absolwentka Międzynarodowej Szkoły Nauk o Edukacji i Kulturze, Wydziału Etnologii na Uniwersytecie Śląskim – filia w Cieszynie i studiów podyplomowych z zarządzania w administracji publicznej w Małopolskiej Szkole Administracji Publicznej Wydziału Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz podyplomowych studiów muzeologicznych w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kierownik Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem, Oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie. Redaktor w kwartalniku „Tatry” TPN. Animatorka kultury regionalnej, jurorka festiwali i przeglądów muzyki tradycyjnej. W latach 2008–2018 związana z Międzynarodowym Festiwalem Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, z czego w latach 2015–2017 dyrektor artystyczna festiwalu. Stanisława Trebunia-Staszel – dorastała i wychowywała się w Białce Tatrzańskiej oraz Białym Dunajcu. Obecnie mieszka i pracuje w Krakowie, ale ukochanego Podhala nigdy nie opuściła. Etnolog, wykładowca akademicki, dyrektor Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmuje się etnografią Polski i Karpat. Ostatnio jej zainteresowania badawcze koncentrują się na antropologii i etnologii w czasie II wojny światowej. Związana z podhalańskim ruchem regionalnym. Współpracuje z zespołami góralskimi. Działa w Stowarzyszeniu „Drogami Tischnera”. W czasie studiów kierownik artystyczna Studenckiego Zespołu Góralskiego „Skalni”. W latach 1993–2014 kierownik, a następnie dyrektor artystyczna Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Jest autorką i współautorką wielu artykułów oraz kilku książek, między innymi: Śladami podhalańskiej mody (2007, 2010), Strój Górali Podhalańskich (2011), «Lud zdolny do życia». Górale podhalańscy w oczach niemieckiego okupanta (2019), Rodzinne zwyczaje i obrzędy mieszkańców polsko-słowackiego pogranicza: Nowy Targ–Kieżmark (2021).   Zdj. P. Murzyn (PP) 

W piątkowy, śnieżny wieczór 20 stycznia, wprost z Czerwonego Dworu „w stronę nieba” zabrała licznie przybyłych gości Marta Walczak Stasiowska. Wystawę zorganizowaną z okazji 20- lecia jej pracy artystycznej otworzyła Beata Majcher – dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury. Gości przywitała i postać artystki przedstawiła dr Małgorzata Wnuk, kurator jubileuszowej wystawy oraz muzyka Andrzeja Guta - Mostowego. Wśród gości obecni byli m.in. Joanna Staszak, naczelnik wydziału kultury UM Zakopane, prof. Jerzy Jędrysiak –zastępca przewodniczącego komisji kultury w Radzie Miasta, Helena Brzozowska - dyrektor Szpitala Specjalistycznego Chorób Płuc im. Klary Jelskiej w Zakopanem, dr Tadeusz Wadas – przewodniczący Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych oraz wiceprzewodnicząca prof. Iwona Malinowska – Lipień, wiceprzewodnicząca Katolickiego Stowarzyszenia Pielęgniarek i Położnych ZG w Warszawie Nela Łabińska, Zbigniew Micherdziński z Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej, zakopiańscy artyści, przyjaciele i miłośnicy witrochromii Marty Walczak Stasiowskiej. Marta Walczak Stasiowska uważana jest przez znawców za najbardziej tradycyjnie malującą artystkę podhalańską malującą na szkle. Jest wierna prostocie i tradycji, ale świadomie nieustannie poszukując wybiera piękno, jako drogę do świętości. Udział w konkursach zmusza do przemyśleń i poszukiwań oraz do rozszerzenia tematyki. Na wystawie zobaczyć można „Legendę o Janosiku”, niezwykły obraz „Nasza niepodległość”, czy „Życie i wizerunki najsławniejszej Matki” dzieło składające się w istocie z pięciu połączonych obrazów. Na uwagę zasługują też obrazy ukazujące tradycje podhalańskie dawniej i dziś. Marta Walczak Stasiowska została uhonorowana m.in. Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (2014), Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2018), Nagrodą Burmistrza Zakopanego (2020). Z okazji jubileuszu została także uhonorowana nagrodą przez burmistrza Zakopanego Leszka Dorulę.  Kurator wystawy: Małgorzata Wonuczka - Wnuk Zdj. P. Murzyn (PP) 

9 stycznia 2023 r. odbył się Wieczór w Czerwonym Dworze "Kolędowanie z rodziną Rybków" na które zaprosili Burmistrz Miasta Zakopane Leszek Dorula, Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór. Zwyczaj śpiewania kolęd i pastorałek na Podhalu jest ciągle jeszcze żywy. To za sprawą osób i całych rodzin pielęgnujących tradycje. Andrzej Chowaniec Rybka gra i muzykuje od dziecka, bo tak czynili rodzice Teresa i Stanisław. Teraz kolędował w Czerwonym Dworze z dziećmi Kasią, Staszkiem, Jędrusiem oraz ich kuzynem Stasiem Polakiem. Góralskie pastorałki przerywane były opowieściami o zwyczajach na Podhalu, nie zabrakło tradycyjnych życzeń z owsem i zatkniętą podłaźniczką. Kasia Chowaniec Rybka wykonała dwie kolędy solo akompaniując sobie na fortepianie, a tradycyjne polskie kolędy śpiewali już wszyscy. Tak więc radość płynąca z Bożego Narodzenia stała się udziałem zgromadzonych zakopiańczyków i turystów.  Zdj. Piotr Kyc (PP) 

Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór realizując założenia programowe przeprowadziło kolejne warsztaty twórczości ludowej. W grudniu odbywały się warsztaty haftu białego, które poprowadziła Zofia Zarycka. Tradycyjnego, podhalańskiego haftu białego uczyła się od swojej teściowej, Genowefy Zarzyckiej.  To haft tak zwany angielski,  drobny, wycinany, obrabiany ręcznie i na maszynach starego typu. Kontynuując rodzinne tradycje Zofia Zarycka wykorzystuje starodawne wzory teściowej, modyfikując je w charakterystyczny dla siebie sposób. Jej haftowane obrusy, serwety, firany – zdobią domy na Podhalu i w Polsce.  Zofia Zarycka pokazywała swoje prace na wystawach w Kościelisku (2004, 2014, 2017), Zakopanem (2009) , Kołobrzegu (2015), Jasnej Górze (2022). Zdj. archiwum CZD (PP) 

Oddajemy w Państwa ręce czwarty już album dotyczący witrochromii zatytułowany „Zakopiańskie malarstwo na szkle. Jan Fudala”. Wszystkie cztery albumy zostały wydane  dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury. Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór wypełnia pewną istniejącą lukę badawczą dotyczącą opracowań zakopiańskiego malarstwa na szkle. Po trzech albumach prezentujących malarstwo pokoleniowe ojciec – córka, przyszła kolej na nieżyjącego już Jana Fudalę. Ten człowiek wielu pasji  realizował się w literaturze, poezji, humoreskach, malarstwie olejnym i na szkle, sporcie - jako zawodnik i trener, wychowawca młodzieży, pedagog, twórca zespołów regionalnych i ich kierownik, kolekcjoner, twórca i dyrektor muzeum, społecznik. Jego malarstwo na szkle odbiega od tradycyjnego, choć czerpie z niego pełną garścią. To malarstwo ciekawe, inspirujące, emocjonalne, które nie pozostawia odbiorcy obojętnym. W albumie zgromadzono obrazy z kolekcji prywatnych. Tekst napisała dr Katarzyna Ceklarz, fotografie wykonał Paweł Murzyn, zdjęcia archiwalne pochodzą z archiwum rodzinnego oraz są autorstwa Barbary Dąbrowskiej. Autorem koncepcji i opracowania jest dr Małgorzata Wnuk. Album wydrukowało wydawnictwo „Skleniarz”. Promocje albumu odbyły się w Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór w Zakopanem, w Bukowiańskim Centrum Kultury "Dom Ludowy" w Bukowinie Tatrzańskiej, w Centrum Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie oraz w Gminnym Ośrodku Kultury Regionalnej w Kościelisku.     (PP) 

„Tatrzański Orzeł/The Tatra Eagle”- kwartalnik „myśli podhalańskiej”- od początku istnienia w obszarze góralskiej diaspory w Ameryce pełnił funkcję nieoficjalnego organu Związku Podhalan w Ameryce Północnej, był łącznikiem między Polską a USA, ale też Kanadą, Wielką Brytanią, Austrią; docierał i nadal dociera wszędzie tam, gdzie poza granicami Polski istnieją skupiska Podhalan. Jego trzy kody podawcze: gwara góralska, literacki język polski i język angielski sprawiły, że łączy też różne generacje imigrantów góralskiego pochodzenia. W odróżnieniu od wielu czasopism polonijnych, dominantą w jego profilu nie była nigdy informacyjność, lecz ukierunkowanie na regionalną kulturę „źródła” i jej związki z literaturą i kulturą polską ogólnonarodową, wysokiego obiegu. Rozumiane szeroko: zarówno w sensie materiałowym (obejmuje wszystkie dziedziny kultury regionalnej - w jej formach: materialnej, społecznej i duchowej, jak i różne formy podawcze – gatunki literatury oralnej, tzw. nowszą literaturę ludową po obydwu stronach oceanu, formy esejów, artykułów popularno-naukowych i naukowych znanych publicystów i badaczy dotyczące kultury „korzeni”, też autorstwa redaktorów merytorycznych pisma - J. Gromady-Kedron i prof. T. Gromady. Dr hab. Anna Mlekodaj, profesor na Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej, dotarła do archiwów „Tatrzańskiego Orła” zgromadzonych w zbiorach prywatnych T. Gromady i Janiny Gromady –Kedroń w USA. Przeprowadzone badania przedstawiła podczas Wieczoru w Czerwonym Dworze wywołując wiele wzruszeń wśród słuchaczy, także tych, w czyich domach od dziecka gościł „Tatrzański Orzeł”. W spotkaniu uczestniczyli m.in. wicestarosta tatrzański Władysław Filar, przewodnicząca komisji kultury UM Zakopane Lucyna Galica-Jurecka, ks. dr hab. Władysław Zarębczan.  Zdj. P. Murzyn (PP)