Adam Chmielowski (św. brat Albert) urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomii, zmarł 25 grudnia 1916 r. w Krakowie. Pierwotnie pochowano go na Cmentarzu Rakowickim, ale w 1949 r. przeniesiono jego prochy do krypty kościoła Karmelitów Bosych przy ul. Rakowickiej.
W 1863 r. uczestniczył w Powstaniu Styczniowym, gdzie stracił nogę. Był również malarzem (studia w Monachium 1869–1874) oraz założycielem podwójnego zgromadzenia tercjarzy (albertynów) i tercjarek (albertynek) św. Franciszka.
DZIECIŃSTWO I POWSTAŃCZA MŁODOŚĆ
Początkowo kształcił się w petersburskiej szkole kadetów, następnie w Warszawie ukończył sześć klas, a ostatecznie trafił do Instytutu Rolniczego w Puławach, gdzie zastało go powstanie styczniowe. W wyniku walk powstańczych dostał się do austriackiego więzienia w Ołomuńcu, skąd zbiegł. W trakcie przewożenia rozkazu w bitwie pod Trojczyną został ugodzony w nogę odłamkiem granatu, co skończyło się amputacją powyżej kolana.
MALARSTWO
W 1865 r. rozpoczął naukę w warszawskiej Szkole rysunków. Wkrótce jednak wyjechał do Gandawy i Paryża. W 1869 r. dzięki poparciu Lucjana Siemieńskiego otrzymał stypendium Dzieduszyckich i zyskał możliwość wyjazdu do Monachium. W latach, gdy uprawiał malarstwo, przyjaźnił się m.in. ze Stanisławem Witkiewiczem (mieli w Warszawie wspólną pracownię), Heleną Modrzejewską, Henrykiem Sienkiewiczem, Józefem Chełmońskim, Maksymilianem Gierymskim. Gdy Modrzejewska i Sienkiewicz wyjechali do Stanów Zjednoczonych, on udał się na swą ostatnią wyprawę artystyczną. Celem podróży była Wenecja. W roku 1879 przeniósł się z Warszawy do Lwowa (gdzie zaprzyjaźnił się z Leonem Wyczółkowskim). To właśnie tam powstał słynny obraz Ecce Homo.
ŻYCIE ZAKONNE
W 1880 r. wstąpił do nowicjatu oo. jezuitów w Starej Wsi, z którego jednak niedługo wystąpił. W roku 1884 przyjechał do Krakowa i w jednopokojowym mieszkaniu przy ul. Basztowej zorganizował sobie zarówno pracownię, jak i przytułek dla bezdomnych. W 1888 r. został zakonnikiem, przyjął imię zakonne Albert i założył w Krakowie zakon albertynów, a w roku 1891 zakon albertynek. Celem obydwu zgromadzeń jest opieka nad bezdomnymi i chorymi. W 1898 r., z pomocą Władysława Zamoyskiego, zbudował z albertynami pustelnię przy drodze z Kuźnic na Kalatówki i od tego czasu bywał często w Zakopanem, gdzie stał się postacią znaną i ogólnie szanowaną. Przyjaźnił się tu nadal z Witkiewiczem, a ponadto z hr. Władysławem Zamoyskim, Karolem Potkańskim, ks. Tadeuszem Kruszyńskim i in. osobami, z którymi spotykał się w "Chacie" Marii Dembowskiej. W 1902 r. brat Albert wraz z albertynami przeniósł się z pustelni koło Kalatówek (przekazanej albertynkom) do nowej pustelni, wybudowanej wyżej na stokach Krokwi (na tzw. Śpiącej Górce ) i tam przebywał (od roku 1908 w osobnym domku przy pustelni albertynek), zasadniczo jednak mieszkał w Krakowie, gdzie opiekował się biednymi.
PIŚMIENNICTWO
Pisma Adama Chmielowskiego (Brata Alberta) wydano jako t. 21 rocznika "Nasza Przeszłość" (1965); w znacznej części są to jego listy.
PAMIĄTKI
Brat Albert posłużył za prototyp postaci przełożonego zakonników w powieści Nawracanie Judasza Stefana Żeromskiego, napisanej w Zakopanem w 1913 r. Jest główną postacią w dramacie Karola Wojtyły Brat naszego Boga (1979).
Upamiętniono brata Alberta tablicami w Krakowie i Mełchowie (gdzie w Powstaniu Styczniowym został ciężko ranny), nazwami ulic w kilku miastach, nazwą Droga Brata Alberta (z Kuźnic na Kalatówki) oraz na polskich znaczkach pocztowych. W Krakowie od 1963 r. istnieje Muzeum Brata Alberta (ul. Krakowska 43), a przy pustelni albertynek koło Kalatówek, w osobnym drewnianym budyneczku jest zachowana cela brata Alberta oraz muzeum poświęcone jego osobie. Od 1997 r. Fundacja im. Brata Alberta przyznaje Medal św. Brata Alberta osobom szczególnie zaangażowanym w pomoc niepełnosprawnym. Od roku 1975 jest ponadto przyznawana Nagroda św. Brata Alberta, której fundatorami są Unia Chrześcijańsko-Społeczna (do końca 1988 r. nosiła nazwę Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne) i Ars Christiana.
22 czerwca 1983 r. w czasie uroczystości w Krakowie papież Jan Paweł II (Karol Wojtyła) dokonał beatyfikacji brata Alberta, a 12 listopada 1989 r. w Rzymie nastąpiła kanonizacja: tenże papież ogłosił brata Alberta świętym.
Oprac. Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:
K. Michalski, F. Kopera Chmielowski Adam Hilary Bernard czyli brat Albert [w:] Polski słownik biograficzny, pod red. W. Konopczyńskiego, t. III, Kraków 1937, s. 338–340.
Z. Radwańska-Paryska i W. H. Paryski Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 2004, s. 142–143.