Władysław Zamoyski urodził się 18 listopada 1853 r. w Paryżu, zmarł 3 października 1924 r. w Kórniku k. Poznania. Został pochowany w krypcie Zamoyskich, w podziemiach kórnickiego kościoła.
Był synem gen. Władysława Zamoyskiego, patriotą polskim i społecznikiem, a także właścicielem m. in. dóbr Kórnik i Zakopane.
PARYŻ – KÓRNIK
Władysław Zamoyski był synem gen. Władysława Zamoyskiego i Jadwigi z Działyńskich. Zamoyscy byli patriotami i w takiej atmosferze wychowywali swoje dzieci. Ze względu na to, że dzieciństwo spędzał we Francji, a rodzicom zależało na podtrzymaniu silnego związku z ojczyzną, starali się, aby Władysław tak często, jak to możliwe, odwiedzał różne części Polski, znał jej literaturę, historię i geografię oraz uczył się języka polskiego. Jako młody człowiek zwiedził Australię i Amerykę Północną. Jako dwudziestosiedmioletni mężczyzna został właścicielem dóbr kórnickich k. Poznania. Władysław miał kontynuować przedsięwzięcia Działyńskich, czyli prowadzić bibliotekę i muzeum, zajmować się działalnością naukową i wydawniczą. Na mocy tzw. rugów pruskich, Zamoyscy zmuszeni zostali jednak do opuszczenia Kórnika, co nie przeszkodziło rodzinie dalej zajmować się działalnością narodową, poszukując odpowiedniego na ten cel miejsca. I tak w 1889 r. hr. Władysław Zamoyski nabył dobra zakopiańskie, zwane wówczas „państwem zakopiańskim”.
ZAKOPANE I TATRY
Dobra zakopiańskie (ze znaczną częścią Tatr Polskich) zostały wystawione na licytację w roku 1888. Wygrał ją jedyny wówczas zainteresowany – Jakub Goldfinger, który nie cieszył się dobrą reputacją. Ze względu jednak na niedociągnięcia proceduralne licytację trzeba było unieważnić. Działaczom Towarzystwa Tatrzańskiego, miłośnikom Tatr, zależało na tym, aby zdewastowane lasy tatrzańskie uratować od zupełnego zniszczenia. Rozpoczęli więc starania, aby dobra zakopiańskie zostały nabyte przez państwo. Pieniądze na wykup zbierało też Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich. W końcu zrodził się pomysł znalezienia dysponującego dużym majątkiem, świadomego patrioty, któremu na sercu będzie leżeć dobro nabytych ziem. Tym człowiekiem okazał się hr. Władysław Zamoyski, który zakupił je na licytacji 9 maja 1889 r. Hrabia zamieszkał w Kuźnicach, a wkrótce okazał się wielkim społecznikiem i dobroczyńcą tych terenów. Ogromnym wysiłkiem doprowadził do zbudowania linii kolejowej z Chabówki do Zakopanego, otwartej w 1899. Miał duże zasługi w granicznym sporze o Morskie Oko, wygranym przez stronę polską w roku 1902. Popierał swą działalnością i finansami różne instytucje oświatowe, kulturalne, użyteczności publicznej oraz inwestycje turystyczne Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach 1891–1892 r. powołał do istnienia spółkę handlową, której ideą było krzewienie polskiego handlu. Zamoyski przyczynił się również do budowy wodociągów (1905 r.) i elektryfikacji Zakopanego. W 1914 r. rozpoczął w Kuźnicach budowę elektrowni. Prace te zakończono po wojnie, w roku 1920. Współfinansował budowę szosy z Zakopanego do Morskiego Oka. Ofiarował br. Albertowi (dziś św. brat Albert – Adam Chmielowski) teren pod budowę klasztoru (zarówno dzisiejszy klasztor sióstr Albertynek w rejonie Kalatówek, jak i klasztor braci albertynów na Śpiącej Górce). Zamoyski wspierał również utworzoną przez jego matkę, generałową Zamoyską, Szkołę Domowej pracy Kobiet (założoną już w Kórniku, w 1882 r., przenoszoną ze względu na wspomniane rugi pruskie w różne miejsca w Europie, np. do Lubowli na Spiszu, czy Kalwarii Zebrzydowskiej). Był ponadto współorganizatorem zakopiańskiego oddziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, aktywnie działał w Towarzystwie Tatrzańskim.
ODZNACZENIA I PAMIĄTKI
W latach 1893–1907 hr. Władysław Zamoyski zasiadał w zarządzie Towarzystwa Tatrzańskiego, a w 1901 r. został członkiem honorowym tej organizacji i honorowym obywatelem Zakopanego. Cały swój majątek (m.in. dobra kórnickie i zakopiańskie) przekazał na cele społeczne i narodowe w formie Fundacji Zakłady Kórnickie, co w przyszłości dało podstawę do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Zasługi Zamoyskiego dla Tatr i Zakopanego upamiętniono w 1898 r. przez nadanie jego nazwiska jednej z ulic w Zakopanem. Tam również w roku 2003 u zbiegu ulicy Krupówki i Alei 3 Maja postawiono pomnik hrabiego. Z okazji 160 rocznicy jego urodzin Rada Miasta Zakopane ogłosiła rok 2013 w Zakopanem Rokiem Władysława Zamoyskiego, a Rada Powiatu Tatrzańskiego – Rokiem Zamoyskich. W 2014 r., dzięki staraniom członków Klubu im. Władysława Zamoyskiego (istniejącego od 1993 r.), otwarto w Zakopanem Szlak Władysława Zamoyskiego prowadzący w miejsca związane z jego patronem.
Oprac. Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:
J. M. Roszkowski Władysław hr. Zamoyski – dobroczyńca Zakopanego, Zakopane 2003, s. 3–19.
M. Łuczak Władysław hr. Zamoyski (1853-1924). Kalendarium [w:] http://www.o-nauce.pl/artykul/wladyslaw-hr-zamoysk..., dostęp: 11.07.2017 r.
Z. Radwańska-Paryska, W. H. Paryski Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 2004, s. 1389–1390.