DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ
Olga była córką zarządcy dóbr hr. A. Potockiego, Karola, oraz pochodzącej z czeskiej rodziny mieszczańskiej – Zofii. Z licznego rodzeństwa, którego przyczyną śmierci były choroby płuc, pozostały jedynie Olga i Wilma. Przyszła pani Małkowska była uzdolniona literacko i muzycznie. Od wczesnych lat interesowała się ponadto historią Polski i jako jedenastolatka razem z towarzyszącymi jej zabawom dziećmi stworzyła „Zastępy Rycerzy Orła Białego”, czyli „armię powstańczą, mającą zdobyć niepodległość Polski”. Wykazywała również zainteresowania przyrodnicze, a także odznaczała się dużą sprawnością fizyczną. Ok. 1903 r. wraz z rodziną przeniosła się w okolice Lwowa. Wkrótce podjęła studia biologiczne na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza. Studiów tych jednak nie ukończyła, przenosząc się do Konserwatorium Muzycznego, gdzie w 1910 r. zdobyła dyplom nauczycielki gry na fortepianie. Mogła zatem nauczać muzyki we wszystkich typach szkół.
W tamtym czasie Olga chętnie uczestniczyła m. in. w zajęciach sportowych organizowanych przez Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Otrzymała też uprawnienia nauczycielki gimnastyki i wychowania fizycznego, a pracując w Organizacji Polskich Drużyn Strzeleckich – stopień porucznika.
CZAS LWOWSKICH SKAUTÓW
Swojego przyszłego męża, Andrzeja Małkowskiego, poznała w 1910 r. na zebraniu stowarzyszenia ideowo-wychowawczego „Eleusis” (zał. Wincenty Lutosławski). Rok później wzięła udział w prowadzonym m. in. przez Andrzeja kursie skautowym, po czym została drużynową pierwszej żeńskiej drużyny skautowej – III Drużyny Skautek im. Emilii Platerówny. Olga i Andrzej weszli również w skład Naczelnej Komendy Skautowej (1911). Niebawem, z uwagi na zagrożenie chorobą płuc, Olga przeniosła się ze Lwowa do Zakopanego, gdzie był już Andrzej, który w miejscowym gimnazjum uczył języka angielskiego i gimnastyki. 19 czerwca 1913 r. w zakopiańskim kościele parafialnym Olga Drahonowska i Andrzej Małkowski wzięli ślub.
W ZAKOPANEM
Zaraz po wybuchu I wojny światowej (1914 r.) Olga Małkowska otworzyła dla uciekinierów i ludzi pozbawionych środków do życia „Herbaciarnię” na Bystrem. Urządziła ponadto ochronkę dla dzieci, zorganizowała pocztę polową na linii Zakopane – Kraków oraz pomoc w okresie żniw w zakopiańskich gospodarstwach, zajmowała się dziećmi z góralskich rodzin. Wspólnie z mężem dążyli do utworzenia „Rzeczypospolitej Podhalańskiej”, gromadząc broń m. in. w masywie Nosala i Dolinie Kościeliskiej. Z powodu donosu i ze strachu przed więzieniem potajemnie wyjechali do Szwajcarii.
POZA GRANICAMI POLSKI
Po nieudanej próbie zaciągnięcia się przez Andrzeja do armii brytyjskiej, Małkowscy udali się do Chicago, gdzie 30 października 1915 r. urodził się ich jedyny syn – Lutyk Andrzej. Małkowski wkrótce wyjechał do Pensylwanii (objął stanowisko redaktora nowego pisma skautowego), a Olga została sama w Chicago. Niedługo potem powróciła z synem do Europy (najpierw do Francji, później do Genewy) i otrzymała propozycję zorganizowania w Londynie szkoły dla dzieci polskich emigrantów, w której uczyłyby się języka ojczystego. Małkowska przeniosła się więc do Anglii. Ciężka choroba, na którą zapadła, uniemożliwiła jej na pewien czas pracę w szkole. Wyjechała więc z Londynu na południe Anglii, gdzie inwentaryzowała zbiory (meble, srebra, porcelanę) mieszczące się w pałacyku rodziny Krajewskich. Tutaj też otrzymała wiadomość o śmierci swojego męża, który udając się z misją od gen. Hallera do gen. Żeligowskiego, zginął w nocy 15/16 stycznia 1919 r. w katastrofie statku „Chaouia”. Małkowska przez pewien jeszcze czas mieszkała w Anglii, pracując m. in. jako nauczycielka muzyki i wychowania fizycznego, ale w 1921 r. powróciła do kraju.
PONOWNIE W POLSCE
Po przyjeździe z Anglii Małkowska rozpoczęła pracę w zakopiańskiej Szkole Domowej Pracy Kobiet (Kuźnice) i w Państwowym Gimnazjum. W roku 1923 r. odwiedziła ją poznana kilka lat wcześniej w Anglii Violeta Mason-Steed, skautka, pielęgniarka w szpitalach polowych I wojny światowej, która pomogła jej otworzyć w Sromowcach Wyżnych k. Czorsztyna dom dla dzieci-sierot. Nazwano go „Dworkiem Cisowym”. Placówka istniała do wybuchu II wojny światowej. W tym czasie Małkowska nieustannie brała udział w międzynarodowym żeńskim ruchu skautowym, należała do Światowego Komitetu Skautek, w roku 1931 została powołana jako przedstawicielka światowego skautingu żeńskiego do sekcji Opieki nad Młodzieżą w Lidze Narodów. Angażowała się również w działania harcerskie na terenie Polski (była m. in. kierowniczką pierwszego Zlotu Harcerek w 1924 r.).
CZASY II WOJNY ŚWIATOWEJ
Olga Małkowska jesienią 1939 r. z powrotem znalazła się w Londynie, gdzie niemal od razu przystąpiła do zorganizowania Domu Polskiego Dziecka (Dartmouth w Devonie, potem Castelmains k. Douglas w Lanarcshire). W 1940 r. Olga została członkinią Doraźnego Światowego Komitetu Pomocy Skautkom wszystkich narodowości.
PO WOJNIE
W 1943 r. przekazała stworzoną przez siebie placówkę polskim władzom szkolnym i przeniosła się z powrotem do Londynu. Nieustannie działała też na niwie skautingu i harcerstwa. W 1948 r. zaciągnęła kredyt hipoteczny na posiadłość Hawson Court w Devonie, gdzie po raz kolejny otworzyła Dom Polskiego Dziecka, przeznaczony dla dzieci z rozbitych rodzin. Małkowska prowadziła placówkę do roku 1960. W 1961 r. po zamknięciu Domu, powróciła do Zakopanego. Do swojej śmierci mieszkała przy ul. Małe Żywczańskie, udzielała korepetycji z języka angielskiego, korespondowała z przyjaciółmi i skautkami z całego świata. Jej opiekunką była Marol (druhna Maria Chmielowska) oraz siostry albertynki. Odwiedzał ją syn z rodziną na co dzień mieszkający w Anglii.
Oprac. Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:
M. Fidler-Morawcowa Olga Małkowska (1888–1979) [w:] Druhna Oleńka. Olga Małkowska, harcmistrzyni Rzeczypospolitej, oprac. taż, Z. Florczak, A. Krassowska-Olszańska, Londyn 1988, s. 1–15.