Był poetą, satyrykiem, teoretykiem i działaczem teatru lalkowego (m.in. honorowym członkiem Międzynarodowej Unii Lalkarskiej). Jego dzieła to m.in: Piórka (1954), Krakowskie piórka (1956), Puch ostu (1958), Piórka z gór (1961, tu fraszki z Zakopanego), Ballady i fraszki (1963). W tomach Muchomory (1961), Kasztanki (1964), Narodziny obłoczka (1965) opublikował wiersze dla dzieci. Tworzył też miniatury dramatyczne, np. Jak zwykle wszystko winą jest Amora (1965, 1973).
KRAKÓW – POZNAŃ – ŁÓDŹ – SZKLARSKA PORĘBA – ZAKOPANE
Dzieciństwo spędził w Krakowie. Początkowo, w ramach edukacji domowej, uczyła go matka, ale po dwóch latach, od r. 1909, uczęszczał do Wzorcowej Szkoły Ćwiczeń przy Krakowskim Seminarium Nauczycielskim. W latach 1913–1914 zwiedził z ojcem austriackie i włoskie miasta, a także rejon jeziora Ledro w Alpach. W czasie I wojny światowej pracował jako goniec Naczelnym Komitecie Narodowym w Krakowie, a następnie wraz z rodziną przebywał w Wiedniu i Brnie (tu kontynuował naukę na Prywatnych Polskich Kursach Gimnazjalnych). W 1915 r. razem z rodziną powrócił do Krakowa. Zaprzyjaźnił się w tym czasie z Wojciechem Natansonem i Franciszkiem Kurkiem (znanym jako Jalu Kurek). W tamtym czasie (gimnazjum) pisał wiersze i zajmował się tłumaczeniami poezji Horacego oraz dramatu H. von Kleista. Maturę zdał w 1922 r., a następnie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1922–1925 razem z m. in. Jalu Kurkiem i Mieczysławem Jastrunem (wł. Agatsteinem) tworzył grupę literacką „Helion”. W 1926 r. Karol Hubert Rostworowskim opublikował wybór wierszy Sztaudyngera pt. Dom mój. 13 XII 1927 r. Jan Sztaudynger na podstawie rozprawy Stosunek Garczyńskiego do religii i wpływ Goethego na Garczyńskiego uzyskał stopień doktora filozofii w zakresie filologii. Promotorem rozprawy był Józef Kallenbach. Po studiach pracował jako nauczyciel języka polskiego w Dębicy na Pomorzu, w Bydgoszczy i Poznaniu. W tym czasie odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Piechoty w Zaleszczykach i Równem, publikował w „Kurierze Literacko-Naukowym” i „Tęczy”. Przebywając w Poznaniu (od 1930 r.), został członkiem poznańskiego oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. Od roku 1934 pracował w Poznaniu jako wykładowca Państwowej Szkoły Wydziałowej, a w latach 1934–1935 kierował poznańskim Teatrem Lalek „Miniatury”. Dużo podróżował m. in. do Czechosłowacji, Austrii, Niemiec, Belgii, Francji. W czasie okupacji najpierw aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie przejściowym, został zwolniony, a następnie brał udział w tajnym nauczaniu. Nieustannie tworzył (m. in. Wojna grzybów – pastisz Pana Tadeusza A. Mickiewicza). Po wojnie zamieszkał w Łodzi i objął stanowisko kierownika literackiego Teatru Lalek „Biedronka”. Powołał też Instytut Teatrów Lalkowych. W 1947 r. wraz z rodziną zamieszkał w Szklarskiej Porębie. Pracował w Krakowie i Warszawie. Po odebraniu Sztaudyngerowi przez władze domu w Szklarskiej Porębie, powrócił do Łodzi. W latach pięćdziesiątych pisał krótkie formy liryczne, aforyzmy i fraszki.
Pod koniec 1955 r. osiadł w Zakopanem. To tutaj powstały wspomnienia Ojciec i Matka. Publikował swoje kolejne utwory. Nadal udzielał się na polu teatralnym (m. in. udział w V Kongresie Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatru Lalek w Pradze, a na VII Kongresie w Bochum i Brunszwiku przyznano mu godność członka honorowego). W 1968 r. przeszedł na emeryturę. W 1970 r. pisał jeszcze wspomnienia, które ukazały się w formie wywiadu (A. Sztaudynger-Kaliszewicz Chwalipięta, czyli rozmowy z Tatą, Łódź 1973). Jan Sztaudynger zmarł w Krakowie we wrześniu 1970 r.
PAMIĄTKI
Archiwum twórcy (m. in. jego rysunki i portrety autorstwa Vlastimila Hofmana) znajdują się w zakopiańskiej willi „Koszysta”. W 1972 r. na domu, w którym mieszkał w Łodzi, umieszczono tablicę pamiątkową. Od 2006 r. w Szklarskiej Porębie działa Stowarzyszenie „Puch ostu” oraz Klub Miłośników Twórczości Jana Sztaudyngera. Jego imię nosi Zespół Szkół Mistrzostwa Sportowego w Szklarskiej Porębie.
Oprac. Agnieszka Jurczyńska-Kłosok na podstawie:
M. Wójcik Sztaudynger Jan Izydor [w:] Polski słownik biograficzny, pod red. A. Romanowskiego, t. XLIX, z. 200, Warszawa – Kraków 2013, s. 87–91.